De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat wereldwijd zo’n 2% van alle kinderen hoogbegaafd is. Er bevinden zich dus zeker hoogbegaafde kinderen in je familie, op je school en in je gemeenschap.
Onze leraren, of zelfs experts in psychologie of pedagogiek herkennen deze zeer begaafde kinderen niet altijd. Weinig van hen ontvangen daarom de aandacht die zij nodig hebben. Zo kunnen zij niet hun volledige potentie behalen en alles bereiken wat zij in hun mars hebben.
Gaat het om een meisje, of om kinderen uit een slechter sociaal milieu? Dan zijn zij nog moeilijker te herkennen en te bereiken.
Er bestaan ook vele mythen en fabels rondom hoogbegaafde kinderen. Deze worden nog eens verergerd als je niet (op tijd) herkent dat een kind hoogbegaafd is. Vaak wordt er door artsen bij hoogbegaafde kinderen een verkeerde diagnose gesteld, zoals Attention Deficit Disorder (ADD of ADHD), een bipolaire stoornis of het syndroom van Asperger.
Hoe kun je hoogbegaafde kinderen herkennen?
Veel experts zijn het erover eens: pas als een kind 5 of 6 jaar oud is kun je erachter komen of hij of zij hoogbegaafd is. Maar niet iedereen. Sommige experts stellen dat de eerste tekenen hiervan zich al tussen het tweede en vierde levensjaar laten zien.
Veel mensen verwarren goede studieprestaties met de gift van een hoogbegaafd kind. Ja, het klopt dat een hoogbegaafd kind als zeer intelligent kan worden gezien. Maar hier hebben we het over een heel specifieke soort intelligentie.
Zo kan een buitengewoon begaafd kind best gemiddelde cijfers behalen. Maar nooit écht slechte.
Helaas komt het veel voor dat mensen de belangrijkste eigenschappen van hoogbegaafde kinderen niet goed weten te herkennen.
Klinisch psycholoog Linda Silverman is oprichter van het Gifted Development Center in Denver, in de Verenigde Staten. Zij stelt dat hoogbegaafde kinderen heel herkenbare kwaliteiten hebben. Volgens haar:
- geven hoogbegaafde kinderen ten eerste intelligente verklaringen om geen klusjes te hoeven doen of niet naar school te hoeven.
- beheersen zij verder de kunst om goede verhalen te vertellen, briljante grappen te maken en woordgrappen te verzinnen.
- stellen deze kinderen intelligente vragen, waarmee ze vaak hun ouders of leraren voor schut zetten.
- kunnen zij zich ook helemaal toeleggen op activiteiten waar ze een passie voor hebben.
- doen hoogbegaafde kinderen dingen geregeld op een onorthodoxe manier.
- zijn zij zich er bewust van als iets oneerlijk is en verdedigen zij hen die zichzelf niet kunnen verdedigen.
- blijven deze kinderen tenslotte rustig in chaotische of onrustige situaties.
Een eigenschap die veel voorkomt: bovenmatige opwinding
Hoogbegaafde kinderen laten vaak een soort overdreven enthousiasme zien in diverse aspecten van hun ontwikkeling. Docenten en psychologen zijn zich hier vaak niet bewust van.
1. Psychomotorische bovenmatige opwinding
Begaafde kinderen bewegen vaak in het rond als zij zich vervelen. Het lijkt daardoor alsof ze problemen met hun aandacht hebben. Of dat ze hyperactief zijn. Hun verbale of fysieke opwinding doet het dan ook vaak lijken alsof ze lijden aan ADHD (Attention Deficit Hyperactive Disorder).
Wil een hoogbegaafd kind iets voor elkaar krijgen? Of wil het zichzelf toeleggen op iets dat hem of haar fascineert of boeit? Dan concentreren deze kinderen zich hier vaak beter op dan andere kinderen van hun leeftijd. Kort gezegd vergeten zij dan even alles om hen heen.
Dit betekent echter ook dat zij gefrustreerd kunnen raken als zij niet bereiken wat zij willen bereiken. We moeten ze daarom helpen om met deze frustraties om te leren gaan.
2. Een hyperactief intellect
Hoogbegaafde kinderen zijn ongelofelijk nieuwsgierig. Het komt wel eens voor dat zij al hun energie gebruiken doordat zij helemaal opgaan in één ding.
Hun overmatige interesse maakt het soms lastig voor hun ouders om hen te begrijpen. Hierdoor komt het geregeld voor dat experts denken dat zij het syndroom van Asperger hebben.
3. Overactieve emoties
Ouders van hoogbegaafde kinderen omschrijven hen vaak als ‘zeer intens en extreem’, of als personen die soms ‘ontploffen’ van blijdschap.
Zij laten dus al op vroege leeftijd sterke emoties zien. Deze sterke emotionele ontwikkeling kan hen als volwassene veel voordelen geven. Echter, gedurende hun jeugd kan het zo zijn dat dit wordt verward met een bipolaire stoornis. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn.
Hun hooggevoeligheid maakt dat zij bijvoorbeeld moeten huilen om een karakter in een tekenfilm. Ook kan het zo zijn dat zij zich zorgen maken over zaken als sociale ongelijkheid, geweld, of problemen met het milieu. Met andere woorden: hoogbegaafde kinderen hebben een groot sociaal bewustzijn.
4. Hyperactieve zintuigen
Het komt vaak voor dat kleine dingen hen flink dwarszitten. Bijvoorbeeld het kaartje in hun t-shirt, het geroezemoes in het klaslokaal, bepaalde geuren of harde geluiden. Deze sensaties brengen bij hen zulke heftige reacties teweeg dat zij even nergens anders aan kunnen denken.
Over het algemeen begrijpen zowel ouders als leraren deze extreme gevoeligheid niet. Zij verklaren deze kinderen dan voor gek, terwijl zij er eigenlijk helemaal niets aan kunnen doen.
5. Een levendige fantasie
Zeer begaafde kinderen lijken vaak ‘in hun eigen wereldje’ te zitten. Het komt vaak voor dat zij situaties verzinnen. Of dat zij hele werelden bij elkaar fantaseren en hele vriendjes bedenken. Dit doen zij om te ontsnappen aan het saaie ‘echte’ leven, bijvoorbeeld op school .
Terwijl zij hiermee bezig zijn, kan het voorkomen dat ze realiteit en fictie niet langer van elkaar kunnen scheiden. Normaal gesproken tekenen, schrijven, of bedenken zij verhalen in hun hoofd. Op deze manier proberen zij zich te onttrekken aan de realiteit. Deze is voor hen immers niet stimulerend en aantrekkelijk genoeg.
Tot slot onze tips
Het is en blijft onmogelijk om een hoogbegaafd kind te creëren. Al laat je je kind terwijl het nog in de buik zit naar Bach luisteren. Of probeer je je kind als peuter al een andere taal te leren. Sterker nog, hoogbegaafde kinderen worden nu eenmaal zo geboren.
Als je het vermoeden hebt dat jouw kind hoogbegaafd is dan moet je je eigen angsten en vooroordelen overwinnen. Ja, je kind is nu eenmaal anders. Je moet hen daarom helpen om dit te leren beheersen en hun gehele potentie te bereiken.
Het ontdekken dat je kind hoogbegaafd is, en vervolgens het ontwikkelen van zijn of haar kunnen, is een grote uitdaging. Het kan voorkomen dat je kind mensen die gewend zijn aan wat ‘normaal’ is met hun gedrag verrassen. Mensen zoals leden van je familie, leraren en psychologen. Leer je kind daarom om, net als andere kinderen, gelukkig te zijn, in plaats van te streven naar perfectie.
Het heeft geen zin om een hoogbegaafd kind te isoleren. Probeer ze daarom niet alleen met kinderen zoals zijzelf op te laten groeien. In de praktijk zijn er immers maar weinig landen die onderwijs aanbieden dat speciaal bedoeld is voor hoogbegaafde kinderen.
Help ze in plaats daarvan te leren om zich aan te passen aan de normale manier van scholing. Leer ze ook om nieuwe vriendjes te maken. Geef ze daarnaast alle andere denkbare opties om hen te helpen zich optimaal te ontwikkelen.
